خودآگاهي چيست؟ 

«خودآگاهي» توانايي شناخت خود و آگاهي از خصوصيات، نقاط ضعف و قوّت، خواسته‌ها، ترسها و انزجارهاست. براي اكثر ما توصيف ويژگي‌هاي اخلاقي و رفتاري خود براي ديگران، كار سخت و دشواري مي‌باشد.به عنوان مثال ممكن است پاسخ به اين سوال كه چه كسي هستيم، سخت و دشوار باشد.

• اكثر ما فقط در مورد ويژگي‌هاي كلي و عمومي خود از جمله سن، جنس، نام خانوادگي، تحصيلات، وضعيت شغلي و ... خود صحبت مي‌كنيم و از ويژگي‌هاي شخصيتي و رفتاري خود اطلاعات كافي و مناسبي نداريم.
• به عنوان مثال: نمي‌دانيم كه چه كارهايي را خوب مي‌توانيم انجام دهيم؟ چه ويژگي‌هاي اخلاقي خوب و مثبتي داريم؟ به چه علت مهربان هستيم؟ چه ويژگي‌هاي منفي اخلاقي داريم.
• رشد خودآگاهي به فرد كمك مي‌كند تا دريابد تحت استرس قرار دارد يا نه و اين معمولاً پيش شرط ضروري روابط اجتماعي و روابط بين فردي موثر و همدلانه‌ است.
• به طور كلي در مهارت خودآگاهي مي‌آموزيم كه: 
• با تكيه بر نقاط قوت خود براي بهبود نقاط ضعف خود تلاش كنيم. آگاهي از نقاط ضعف باعث مي‌شود كه فرد با استفاده از اين آگاهي بتواند تسلط بيشتري بر خود داشته باشد.
•  احساسات خود را بشناسيم. چون فردي كه از احساسات خود آگاه مي‌شود مي‌تواند آنها را كنترل كند. ناتواني در كنترل و مهار احساسات مي‌تواند به اعتياد، خشونت و ... بيانجامد.
•  از نيازهاي خود اطلاع پيدا كنيم و ياد بگيريم كه از مسيرهاي سالم نيازهاي خود را مرتفع سازيم.
• در زندگي خود اهداف واقعي را دنبال نماييم و از دنبال كردن اهداف غيرواقعي، تخيلي و كمال‌گرايانه پرهيز كنيم. چرا كه اهداف غير‌واقع بينانه باعث ناكامي و به تبع آن خشم و خشونت مي‌شود.
• در نهايت خودآگاهي باعث ارزشمندي ما مي‌شود و به ما كمك مي‌كند تا دنبال ارزشهاي واقعي به جاي ارزشهاي كاذب باشيم و رضايت كافي از زندگي داشته باشيم.

شناخت احساسات:
يكي از اجزاي مهم مهارت خودآگاهي «شناخت احساسات» است.

• از عوامل مهمي كه به ما كمك مي‌كند زندگي خوب و موفق داشته باشيم اين است كه خود را بشناسيم، احساس خوبي در مورد خود داشته باشيم و از كسي كه هستيم، شاد و راضي باشيم.
• فكر مي‌كنيد كسي كه احساس خوبي نسبت به خود دارد چه ويژگي‌هايي دارد؟ تعدادي از ويژگي هاي چنين فردي به شرح ذيل است:
• خصوصيات مثبت، توانايي‌ها و استعدادهاي خود را مي‌شناسد و به آن‌‌ها افتخار مي‌كند.
•  خصوصيات منفي و نقاط ضعف خود را مي‌شناسد، مي‌پذيرد و سعي مي‌كند آن‌ها را اصلاح نمايد.
•  موفقيتها و شكستهاي خود را مي‌شناسد و مي‌پذيرد.
•  به خود و ديگران احترام مي‌گذارد.
  براي رسيدن به اهداف خود تلاش مي‌كند.
•  شما چه احساسي در مورد خود داريد؟ آيا از كسي كه هستيد، شاد و راضي هستيد و احساس خوبي در مورد خود داريد؟
•  آيا تا بحال شده فكر كنيد ديگران از شما بهتر هستند و دوست داشته باشيد اي كاش جاي آنها بوديد؟
  برخي اوقات افرادي كه به ما نزديك هستند بيش از خود ما راجع به نكات قوت و آنچه كه ما را منحصر به فرد مي‌سازد مي‌دانند. بنابراين براي پي بردن به خصوصيات مثبت خود بهتر است فعاليت زير را انجام دهيد.

•  در جدول زير در خانه مركزي نام خود را در فضاي خالي بنويسيد.
•  در خانه «خودم» سه خصوصيات را كه در مورد خود مي‌پسنديد يادداشت نمايند.
•  از گروههاي زير (حداقل چهار نفر را بيابيد كه شما را به خوبي مي‌شناسد)، بخواهيد سه خصوصيت را كه شما مي‌پسنديد نام ببرند. سپس پاسخهاي آنها را در خانه‌هاي مربوط بنويسيد. حالا بينديشيد:
•  از پي بردن به اينكه افراد چه خصوصياتي را در شما مي‌پسندند چه احساسي پيدا مي‌كنيد؟
• آيا به نكات قوتي در خود پي برده‌ايد كه از آن اطلاع نداشتيد؟
•  آيا موردي وجود داشت كه هيچ‌كس به نقطه قوتي كه خود آن را مهم مي‌پنداريد اشاره‌اي نكرده باشد و شما از آن احساس نااميدي كرده باشيد؟
• چگونه مي‌توان ديگران را از اين نقطه قوت آگاه ساخت؟
•  آيا موردي وجود داشت كه در آن بيش از يك نفر به يك خصوصيت مثبت شما اشاره كرده باشد؟
•  و در نهايت به اين سوال پاسخ دهيد كسي كه احساس خوبي نسبت به خود دارد در مورد خود چطور فكر مي‌كند و چگونه رفتار مي‌كند.

علاوه بر شناخت خصوصيات مثبت، شناخت نقاط ضعف خود نيز در آگاهي ما نقش مؤثري ايفا مي‌كند.
شناخت نقاط منفي خود، پذيرش آنها و تلاش براي اصلاح آنها نيز مي‌تواند احساس خوبي در ما بوجود آورد.
همه ما ممكن است يكسري خصوصيات منفي داشته باشيم و يا در انجام بعضي از كارها و يا دروس ضعيف باشيم.
...اگر به جاي اينكه به خاطر اين نقاط ضعف خود را سرزنش كنيم و يا خود را آدم بد و بي‌استعدادي بدانيم سعي كنيم آن‌ها را تغيير داده و يا اصلاح كنيم، آن وقت اين نقاط ضعف تبديل به خصوصيات مثبت و نقاط قوت مي‌شود و احساس خيلي خوبي نسبت به خود پيدا مي‌كنيم، آنگاه از كسي كه هستيم شاد و راضي مي‌شويم.
در جدول زير 3 مورد از خصوصيات منفي و يا كارهايي كه در آن‌ها ضعيف هستيد، بنويسيد. سپس اضافه كنيد كه چطور مي‌توانيد آن‌ها را تغيير دهيد و يا اصلاح كنيد و اگر چنين كاري انجام دهيد چه احساسي در مورد خود پيدا خواهيد كرد.